Historia Skansenu

"Skansen Wsi Pogórzańskiej" im. prof. Romana Reinfussa w Szymbarku jest oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. Na obszarze o powierzchni ok. 2 ha znajduje się 15 obiektów. W jego sąsiedztwie usytuowany jest dworek mieszczański przeniesiony z Gorlic, na miejsce już nie istniejącego, osiemnastowiecznego dworku szlacheckiego. Naprzeciwko dworku wznosi się szesnastowieczny dwór obronny- dawna siedziba rodu Gładyszów.
Inicjatorem zorganizowania placówki muzealnej w Szymbarku na początku lat sześćdziesiątych XX wieku był ówczesny Wojewódzki Konserwator Zabytków w Rzeszowie - Jerzy Tur. Organizacją i formalnościami prawnymi zajął się Wydział Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Gorlicach, kierowany przez Wandę Kłapkowską. Po utworzeniu w 1965 roku stanowiska Powiatowego Konserwatora Zabytków w Gorlicach, część zadań związanych z organizacją muzeum przejęła mgr Weronika Homa. W zagadnieniach merytorycznych, dotyczących ekspozycji skansenu, korzystano z pomocy prof. Romana Reinfussa.
Lokalizacja na terenie Ośrodka poszczególnych obiektów zgodna jest z opracowaną w 1986 roku przez dr Ryszarda Brykowskiego i inż. arch. Wojciecha Jankowskiego „Koncepcją zagospodarowania przestrzennego Ośrodka Budownictwa Ludowego w Szymbarku”. Szczupłość terenu zdecydowała o zabudowie parkowej, bez odtwarzania autentycznego układu poszczególnych budynków w stosunku do siebie, prezentuje tradycyjną kulturę ludową Pogórzan gorlickich, grupę ściśle związaną z całym Pogórzem Karpackim. Pogórzanie gorliccy zamieszkują dawny powiat gorlicki, który pod względem etnicznym nie stanowił jednolitej całości. Sąsiedztwo Pogórzan i Łemków wywarło duży wpływ na kształtowanie się ich kultury. Również, granicząca od zachodu grupa Lachów Sądeckich oraz od południa grupy zakarpackie, słowackie oddziaływały na zasób kultury Łemków i Pogórzan.

W Skansenie prezentowane są głównie pojedyncze obiekty, „wyjęte” z większych zespołów. Plan zagospodarowania przestrzennego obejmuje docelowo 27 obiektów. Aktualnie na terenie znajduje się 15 obiektów.

Wszystkie niemal obiekty są oryginalne, zostały rozebrane w macierzystej wsi, przeniesione do Skansenu, tu zakonserwowane i zmontowane. Jedynie w dwóch przypadkach wykonano rekonstrukcję - krzyża przydrożnego oraz pieca garncarskiego.

Skansen został otwarty dla zwiedzających 19.09.1987 roku. Znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej i Szlaku Techniki Małopolski. Placówka muzealna swój niepowtarzalny charakter zawdzięcza wieloletnim kustoszom – pani Wandzie Kłapkowskiej oraz późniejszemu kierownikowi – mgr Annie Bąk.

W sezonie letnim organizowane są imprezy folklorystyczne, ukazujące tradycyjne zajęcia pozarolnicze (tkactwo, kowalstwo, garncarstwo, bednarstwo), dawne rękodzieło, prace gospodarcze, sztukę ludową. Prezentowana jest także muzyka, śpiew, taniec nie tylko polskich grup etnograficznych, ale również zespołów zagranicznych. (węgierskich, słowackich, ukraińskich).

Dnia 27 maja 2010 roku, aby uczcić niezwykłe dokonania i całokształt działalności Profesora w dziedzinie ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, odbyło się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika (ławeczki) prof. Romana Rainfussa w Oddziale Budownictwa Ludowego w Szymbarku. Skansenowi nadano imię Profesora, odbyła się także konferencja na temat Jego osiągnięć naukowych. Zmieniono nazwę placówki na „Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa” w Szymbarku.

W 2010 roku minęła setna rocznica urodzin prof. R. Reinfussa (1910-1998) – wybitnego etnografa i badacza sztuki ludowej, naukowca obejmującego swoimi pionierskimi badaniami góralszczyznę karpacką, a zwłaszcza Łemkowszczyznę. Profesor Reinfuss swoją młodość spędził na terenie Małopolski, także w Gorlicach (skąd pochodziła jego matka). Budując podwaliny powojennej polskiej etnografii, powadził szeroką działalność w zakresie muzeoznawstwa, w tym także skanseologicznego.

Profesor opracował koncepcję, badań terenowych nad polską sztuką ludową, obejmującą zasięgiem całą Polskę, realizował swoją ideę w ramach zorganizowanej Pracowni Dokumentacji Polskiej Sztuki Ludowej, której był kierownikiem przez czterdzieści lat. Jako człowiek o ogromnym dorobku naukowym, cieszącym się wielkim autorytetem często był zapraszany do członkostwa w różnych komisjach, komitetach, festiwalach. Prowadził działalność redakcyjną, współpracując z wieloma czasopismami. Często przewodniczył komisjom konkursowym na festiwalach, w tym także na Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Profesor Roman Reinfuss angażował się w organizację skansenów w Polsce (m.in. w Sanoku, Lublinie), był konsultantem wielu etnograficznych projektów muzeów na wolnym powietrzu, także skansenu Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku. Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, otrzymał również Odznakę Zasłużony Działacz Kultury oraz Złotą Odznakę "Za opiekę nad zabytkami"