Historia maziarstwa, ekspozycja w Zagrodzie
Łosie k. Gorlic to wieś łemkowska, której mieszkańcy tradycyjnie zajmowali się wędrownym handlem mazią i smarami. Niegdyś była to tzw. kołomaź używana głównie do smarowania osi drewnianych wozów. Uzyskiwano ją w procesie suchej destylacji odpadów sosnowych.
Od połowy XIX wieku, w miarę rozwoju na Podkarpaciu przemysłu naftowego, Łosianie zaczęli przestawiać się na handel smarami technicznymi i olejami pochodzenia ropnego. Zajęcie to do II wojny światowej było podstawowym źródłem zarobkowania większości mężczyzn z tej wsi.
Istniały dwie kategorie maziarzy: drobni handlarze domokrążni, wędrujący pieszo po wsiach Karpat i przyległego Pogórza, oraz maziarze wyjeżdżający na dalekie trasy specjalne przystosowanymi, ciężkimi wozami.
Jeździli na Karpaty aż, po Siedmiogród, na daleką Ukrainę, w głąb Rosji, na Litwę, Łotwę i po całym niemal obszarze ziem polskich. Zasięg i trasy wędrówek zmieniały się wraz z sytuacją polityczną. Po II wojnie światowej handel się załamał, choć kilkanaście osób prowadziło go jeszcze do lat sześćdziesiątych.
Intratny zawód i związane z nim migracje spowodowały istotne przemiany kulturowe we wszystkich dziedzinach życia.
W dniu 31 października 2009 roku (sobota), godz. 15.00 w Łosiu odbyła się uroczystość otwarcia zagrody maziarskiej – nowej placówki Muzeum „Dwory Karwacjanów i Gładyszów”.
Uzupełnieniem są zdjęcia rodzin maziarskich, wozów, na których podróżowali, sprzedając produkty naftowe. Ogrom obszaru, na którym działali, doskonale ilustrują mapy. Ekspozycja została naukowo opracowana i zaprojektowana przez Marię Brylak-Załuską, etnografa.
Zasygnalizowaną problematykę, pokazaną na szerszym tle etnograficznym, ilustrującym tradycyjną kulturę łemkowszczyzny zachodniej, przedstawia wystawa „Zagroda Maziarska w Łosiu”, na którą serdecznie zapraszamy.
