<< Cofnij
(obiekty mieszkalne, budynki gospodarcze, warsztaty usługowe, wiatraki oraz mała architektura drewniana)
 

Wnętrze izby z piecem i glinianymi garnkami w chałupie z Moszczenicy

 

Chałupa z Moszczenicy, k. XIX wieku  

Budynek należał niegdyś do Jana Skrobota, wchodził w skład średnio zamożnego gospodarstwa. W chałupie znajdują się cztery pomieszczenia w układzie amfiladowym; przelotowa sień, po lewej stronie komora, po prawej kuchnia, a za nią izba. W komorze i izbie podłoga ułożona jest z desek, w sieni i kuchni ubite klepisko z gliny. Wnętrza urządzono na lata trzydzieste XX wieku. W tym czasie pierwotnie dymna kuchnia miała już palenisko przykryte blachą, komin odprowadzający dym, kapę, okazały masyw piekarniczy i za ścianą piec grzewczy. Izba wyposażona jest w meble stolarskiej roboty, tradycyjnie ozdobiona kwiatami z bibuły, makatką, drewnianymi ptaszkami, zawieszonym u powały pająkiem. Komora pełniła funkcje magazynowe. Stanowiła miejsce, gdzie gromadzono sprzęty gospodarskie, żywność, a w miesiącach letnich spano. 

 

Stodoła z miejscowości Stróżna, usytuowana obecnie w skansenie w Szymbarku

 

Stodoła ze Stróżnej, k. XIX wieku 

Obiekt został przeniesiony z zagrody Adolfa Czerwienia, bogatego gospodarza ze Stróżnej. Postawiony jest na wysokiej podmurówce z kamieni spojonych gliną. Ściany budowy  zrębowej z bali, między którymi pozostawione są szczeliny dla zapewnienia przewiewu. Dach krokwiowy, czterospadowy, kryty jest słomianą strzechą ułożoną schodkowo. Budynek jest trójdzielny, składa się z przelotowego boiska i dwóch sąsieków. Ekspozycja prezentuje przedmioty i urządzenia wykorzystywane w gospodarstwie.

 

Fotografia przedstawia oborę ze wsi Stróżna

 

Obora ze Stróżnej, k. XIX wieku - z gospodarstwa Adolfa Czerwienia pochodzi również obórka.

Obiekt postawiony jest z okrąglaków, ma konstrukcję zrębową. Szczeliny między belkami wypełnione są sianem łąkowym. Dach czterospadowy, pokryty jest słomą ułożoną w schodki. W oborze znajdują się cztery pomieszczenia. Część główna – dwudzielna, stanowi osobne pomieszczenie dla kilku krów oraz wozownię z wydzielonym miejscem dla konia. Dwudzielna przybudówka od strony pomieszczenia dla krów, w dolnej części mieści chlewik, górna jej część przeznaczona jest dla kur. Dostawiona pod kątem prostym znacznie poszerza budynek, co w całości tworzy zarys litery „L”.

 

Wnetrze kuźni z miejsowości Turza i ekspozycja akcesoriów kowalskich

 

Kuźnia z Turzy, k. XIX wieku – „Wiejska kuźnia”- wystawa prezentująca obróbkę metalu, produkcję i naprawę narzędzi na pogórzańskiej wsi.  

Budynek pierwotnie należał do dworu. Pracował w nim kowal Antoni Zygadło, sprowadzony prawdopodobnie z okolic Żywca, który prowadził działalność  na potrzeby dworu i wsi. W skansenie odtworzono wygląd przeciętnej kuźni pogórzańskiej z okresu międzywojennego, która reprezentuje wiejski zakład usługowy, opierający się na pracy właściciela obiektu - kowala fachowca.

We wnętrzu znajdują się narzędzia i urządzenia, m.in. palenisko z miechem ręcznym, wiertarka, drewniany warsztat, pochodzące w większości z tego okresu i z tej właśnie kuźni, niektóre datowane są na okres wcześniejszy, koniec XIX wieku. Kuźnia czynna była do lat 60. XX wieku. 

 

Zdjęcie przedstawia wiatrak z miejscowości Kryg usytuowany na terenie skansenu

 

Wiatrak z Krygu

Wiatrak typu paltrak, zbudowany na początku XX wieku, należał do Adama Kosiby.  Ustawiony jest na metalowym słupie - osi, co pozwalało na obracanie mechanizmu wraz z całą obudową, w zależności od kierunku wiatru. Na ścianie frontowej przymocowane jest  koło wietrzne z ośmioma drewnianymi skrzydłami o archaicznej formie łopat. Drewniane ściany budynku o konstrukcji ryglowej, szalowane są deskami. Dwuspadowy dach pokryty jest gontem. Wydajność wiatraka była niewielka, wystarczał na potrzeby własnego gospodarstwa.

 

Wiatrak z miejscowosci  Ropa na terenie szymbarskiego skansenu

 

Wiatrak z Ropy

Zbudowany w 1932 roku, stał niegdyś na terenie gospodarstwa Kazimierza Korzenia. Służył do mielenia zboża na potrzeby gospodarstwa właściciela. Drewniany, o konstrukcji słupowej, oszalowany jest deskami i listwami nakładkowymi. Budynek wiatraka  jest nieruchomy, natomiast do kierunku wiatru ustawiano wieżyczkę z kołem wiatrowym o formie turbiny. Wewnątrz znajduje się kompletne wyposażenie: zsyp na ziarno, żarna, skrzynia na mąkę, przekładnia pasowa, wprowadzająca w ruch mechanizm.

 

Fragment wystawy Dawne rzemiosło ludowe na Pogórzu, fotografia przedstawia pleciony wózek dzieciecy i wyroby garncarskie

 

Chałupa z Gródka k. XIX wieku - wystawa „Dawne rzemiosło ludowe na Pogórzu”, prezentująca wyroby rękodzielnicze rzemieślników z terenu Pogórza (stolarstwo, kowalstwo, garncarstwo, bednarstwo, plecionkarstwo oraz rzeźbę).

Chałupa zbudowana w 1886 r., wchodziła w skład średnio zamożnego gospodarstwa chłopskiego Walentego Kłapacza. Ściany budynku są konstrukcji zrębowej i słupowej, z wystającymi w narożach ostatkami, dach trójspadowy, kryty słomą, na kalenicy wzmocniony jest gontami. Chałupa stanowi ciekawy przykład tradycyjnego zdobnictwa zrębów; na lewo od drzwi wejściowych ściany zdobione są dużymi kropami z wapna, z wyjątkiem kilku dolnych belek, których cała powierzchnia jest pobielona, podobnie jak pozostała część budynku. Wewnątrz są cztery pomieszczenia w układzie amfiladowym: po lewej stronie sieni izba i komora, po prawej kuchnia. W izbie prezentowana jest wystawa „Dawne rzemiosło ludowe na Pogórzu”, natomiast w dawnej kuchni organizowane są wystawy czasowe.

 

Wnętrze olejarni  i ekspozycja przyrządów do otrzymywania oleju

 

Olejarnia z Gródka, poł. XIX wieku – wystawa „Jak tłoczono olej”.

Obiekt reprezentuje zamożne, 31-morgowe (ok. 17 ha) gospodarstwo chłopskie, w skład którego wchodziły również dwie chałupy, dwa duże budynki gospodarcze o funkcji stajni i stodoły oraz wolno stojąca piwnica. Należące do rodziny Koszyków gospodarstwo miało charakter rolno-hodowlany, nastawione było na handel wołami. Olejarnia była dodatkowym źródłem dochodów tej rodziny. Reliktowa ze względu na rzadkość występowania tego typu warsztatów, była zakładem usługowym, opierającym się na pracy właścicieli surowca, nadzorowanych przez olejarza. W olejarni tłoczono olej lniany używany przede wszystkim w okresie Wielkiego Postu i Adwentu jako omasta do pokarmów. Wewnątrz znajdują się dwa pomieszczenia: przedsionek i warsztat. Olejarnia działała do 1950 roku.

 

Fragment krosna, które wchodzi w skład wystawy „Pogórzański tkacz'' w chacie dymnej z miejscowości Siary

 

Chałupa dymna z Siar, poł. XIX wieku – biedniacka chałupa „knopa” – „Pogórzański tkacz” 

Stanowi  przykład jednobudynkowej biedniackiej zagrody z poł. XIX wieku. Ten archaiczny budynek zrębowy, wykonany jest z okrąglaków świerkowych o dużych przekrojach, z wypuszczonymi na węgłach nierównej długości ostatkami, pobielony wapnem. Dach ma charakterystyczną dla starszych obiektów nisko opadającą, schodkowatą słomianą strzechę. Wewnątrz znajdują się trzy pomieszczenia w układzie amfiladowym: sień, kuchnia (piekarnia), izba. W sieni prowadzi wejście do piwniczki i składziku na narzędzia oraz chlewika dobudowanego od szczytu chałupy. We wszystkich pomieszczeniach jest klepisko. W kurnej piekarni ściany i powała czarne są od dymu. W tym pomieszczeniu wydzielono w kącie stanowisko dla krowy, co było charakterystyczne dla tego regionu. Wyposażenie jest bardzo skromne. W pobielonej izbie podstawowe umeblowanie stanowią: łóżko, ława, stolik, żerdź i skrzynia na odzież. Sporo miejsca zajmują urządzenia i narzędzia tkackie. Chałupa tak wyglądała aż do lat siedemdziesiątych XX w. Zamieszkiwana była wówczas przez Stanisława Cięciwę, który utrzymywał się z tkania płótna lnianego, potem też z wyrobu płóciennych chodników.

 

Piec garncarski umieszczony pod wiatą na terenie skansenu

 

Piec garncarski – rekonstrukcja pieca garncarskiego wykonana przez garncarza Romana Tokarskiego. 

Piec ma formę typową dla terenu Pogórza: kształt półkolistej czaszy. Wykonany jest z cegły łączonej i polepionej gliną z dodatkiem plew, spód wyłożony jest cegłami. Z przodu umiejscowiony jest duży trapezowaty otwór, który umożliwiał wejście do wnętrza pieca i ułożenie w nim przeznaczonych do wypalenia glinianych wyrobów. Wewnątrz ułożone są naczynia, z których część pochodzi z odbywających się pokazów toczenia naczyń na kole garncarskim, znajdującym się obok pieca.

 

Pogórzanie i Sąsiedzi, zdjęcie przedstawia odświętne stroje Pogórzan podczas obrządku weselnego

 

Wystawa „Pogórzanie i sąsiedzi – stroje ludowe z regionów Polski i Słowacji” - wystawa prezentująca odświętne stroje ludowe pięciu grup etnograficznych i etnicznych: Pogórzan, Łemków, Lachów Sądeckich, Szaryszan i Spiszaków. Wystawa została zrealizowana w ramach projektu "Muzea Otwarte – rozszerzenie możliwości programowych instytucji kultury pogranicza polsko-słowackiego" 

 

„Sztab operacji gorlickiej. 1915” fotografia przedstawia pięć manekinów w strojach wojskowych w zaaranżowanym sztabie z 1 wojny światowej

 

Stodoła plebańska z Zagórzan – wewnątrz wystawa „Sztab operacji gorlickiej. 1915” upamiętniająca Bitwę pod Gorlicami. 

Stała ekspozycja (15 figur) składa się z trzech scen ukazujących: naradę sztabową oficerów wojsk państw sprzymierzonych, wojskowy szpital polowy oraz jeńców rosyjskich konwojowanych przez żołnierza armii austro-węgierskiej. 

Stodołę zbudowano pod koniec XVIII wieku, na terenie gospodarstwa plebańskiego. Obiekt jest budowy  zrębowej, ściany z okrągłych bali świerkowych. Dach konstrukcji jętkowej, czterospadowy, kryty jest słomą ułożoną w schodki.

 

Spichlerz plebański z Rożnowic na terenie skansenu w Szymbarku

 

Spichlerz plebański z Rożnowic - wewnątrz wystawa pt. „Józef Śliwa – poeta, rzeźbiarz, amator” - wystawa prezentuje kolekcję rzeźby autorstwa Józefa Śliwy, rzeźbiarza i poety z Gorlic. 

Spichlerz zbudowano pod koniec XVIII wieku na terenie gospodarstwa plebańskiego. Budynek jest piętrowy, niegdyś na parterze znajdowała się drewutnia, a na piętrze przechowywano zboże w przegrodach sąsiekowych.

 

Wnetrze chałupy z Szymbarku z ekspozycja wystawy zioła w tradycji Pogórza

 

Chałupa z Szymbarku, 1924 r. – wewnątrz wystawa „Zioła w tradycji Pogórza” prezentująca zioła wykorzystywane w tradycyjnej medycynie ludowej oraz akcesoria związane z ich przeróbką i przechowywaniem. 

Chałupa  jest najmłodszym obiektem na terenie skansenu (datowana na 1924 rok). Obiekt stanowi przykład zmian zachodzących w okresie międzywojennym, widocznych w wyglądzie zewnętrznym obiektu, przy zachowaniu układu wnętrz typowych dla starszych budynków. Chałupa zbudowana jest z obciosanych belek, na węgłach przyciętych do linii ścian, szpary między belkami utkane sianem łąkowym. Dach półszczytowy, pokryto gontem. Wpływa to na urozmaicenie zabudowy na terenie skansenu.

 

Bryczka, część ekspozycji wystawy „Mechanizacja wsi pogórzańskiej” usytuowana pod wiatą na terenie szymbarskiego skansenu

 

„Mechanizacja wsi pogórzańskiej”-  ekspozycja zabytkowego sprzętu, maszyn rolniczych oraz powozów wiejskich pod wiatą. Na wystawie  zaprezentowano  wozy, sanie, bryczki z przełomu XIX/XX wieku należące niegdyś do zamożnych gospodarzy, zdobione pięknymi żelaznymi okuciami, świadczącymi o wielkim kunszcie tutejszych kowali, a także maszyny i urządzenia rolnicze.

 

Zrekonstruowany krzyż przydrożny, na skrzyżowaniu belek drewnianych znajduje się kapliczka z Chrystusem Frasobliwym

 

Krzyż przydrożny

Jest rekonstrukcją wzorowaną na powszechnie występujących na terenie Pogórza drewnianych krzyżach z kapliczkami. W kapliczce umieszczonej na skrzyżowaniu belek znajduje się drewniana figurka z wyobrażeniem Chrystusa Frasobliwego. 

 

Studnia z Wójtowej, obecnie na terenie szymbarskiego skansenu

 

Studnia z Wójtowej 

Studnia pochodzi z gospodarstwa Jana Czecha. Ma ciekawą formę, często spotykaną na początku XX w. Ocembrowanie wykonano z płaskich kamieni rzecznych. Nad ziemią znajduje się ośmiokątna osłona dębowa o budowie zrębowej, z dwudzielnym wiekiem do przykrywania studni. Dwa pionowe słupy boczne podpierają daszek, połączone są drewnianym wałem z metalową osią zakończoną korbą. Drewniany daszek w kształcie stożka, przykryty jest gontem. 

 

 

Programy ministra

Programy ministra

Zapowiedzi

27 maja 2025 - 10 września 2025

Cerkiew w Bartnem

06 czerwca 2025 - 25 sierpnia 2025

Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów

01 lipca 2025 - 31 sierpnia 2025

małopolska

Newsletter

Bądź na bieżąco i zapisz się do naszego biuletynu.

* indicates required
Do góry